تئاتر هرمزگان نیازمند آگاهی از پیشینه خود است

به گزارش خبرنگار ایران تئاتر از هرمزگان علیرضا داوری؛ کارگردان، نویسنده و پژوهشگر نام ­آشنای تئاتر هرمزگان، در آخرین اثر پژوهشی خود به تاریخچه تئاتر استان هرمزگان پرداخته است که از سال­های دهه سی تا انتهای دهه نود را در دست نهایی پژوهش و بررسی دارد، که با عنوان موضوع بررسی سیر تحول و دگردیسی که در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ آماده انتشار است. گردآوری این مجموعه نزدیک به ده سال زمان برده است.

به بهانه این پروژه پژوهشی و آماده بودن این اثر جهت چاپ به صورت کتاب، در گفت و گو با  علیرضا داوری پیرامون  مصائب پژوهش و  سرانجام این اثر پژوهشی گفت و گو کرده ایم.

در ابتدا بفرمایید که جرقه آغاز فعالیت این پژوهش از کجا شکل گرفت ؟

ایزد یزدان را شاکرم که توفیق عنایت بنده شد تا این پژوهش به مرحله انتشار برسد. در ابتدا سپاس و قدردانی می­کنم از زحمات و همراهی دوستانی که در بهبود کیفیت این اثر برای رسیدن به اطلاعات دقیق­تر بی دریغ همراه و یاریگر من بودند.  بنده در سال ۱۳۸۹ همزمان با تحصیلات دانشگاهی در زمینه تئاتر با راهنمایی اساتیدم بر آن شدم تا برای آغاز دورانی جدید در تئاتر استان ابتدا به شناسایی استعدادها و نیروهای بالقوه تئاتر هرمزگان بپردازم. در قالب یک پروپوزال پژوهشی این طرح را به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سپردم که تصویب شد و بودجه­ای اختصاص داده شد و کار آغاز شد. مرحله اول کار تشکیل یک تیم پژوهشی از افراد متخصص و آگاه بومی استان در این زمینه بود. مرحله دوم تهیه­ی سخت افزارهای لازم جهت سهولت کار پژوهش در جمع­آوری اسناد و مدارک و آرشیو آن­ها بود. مرحله سوم تشکیل یک تیم متخصص مجزا جهت استخراج مطالب از منابع مکتوب و شفاهی و دسته بندی آن­ها بود. در مرحله چهارم برنامه ریزی شده بود که با گرد­آوری یک تیم از پیشکسوتان تئاتر استان هرمزگان مطالب استخراج شده بررسی شوند و در صورت بروز اشکال یا تناقض، ابهامات پیش آمده رفع شوند. مرحله آخر برمی گشت به ادبیات مکتوب اثر و ویراستاری آن. پیش آن که فکر می­کردم حوزه فعالیت پژوهشی گستره و وسیع بود و منابع مکتوب خیلی کم و پراکنده. تحت تاثیر تغییرات مدیریتی بدنه ارشاد بودجه مصوب طرح پژوهش، یک قسط آن پرداخت شد و اقساط دیگر آن متاسفانه سردرگم پیچ و خم­های اداری شد؛ و اکثر برنامه­ریزهای انجام شده محقق نشد. برای همین کاری که می­شد طی دو سال به سرانجام رساند نزدیک به ده سال زمان برد. برای همین با عزمی راسخ، با تکیه بر بودجه شخصی، این امر را به صورت مراجعه حضوری با تک تک هنرمندان حاضر در مرکز استان، شهرستان­های اطراف و نقاط مختتلف ایران ادامه دادم که اطلاعات غنی و ارزشمندی شامل فیلم اجراها، عکس­های قدیمی و نایاب، پوستر و بروشور، متون نمایشنامه و… گردآوری شد. قسمت اعظمی از کار انجام شده بود که حضور بیماری کرونا در کشور در طی دو سال اخیر باعث کند شدن روند تحقیقات شد. برای همین طی فراخوان­های متعددی از هنرمندان تقاضا شد که رزومه هنری خود را جهت تکمیل اطلاعات به صوررت مجازی ارسال نمایند.

از شواهد مشخص است که کار سترگ و ارزشمندی به کوشش شما در حوزه پژوهش تاریخ تئاتر هرمزگان صورت گرفته است. این امر ناشی از چیست؟ دغدغه شخصی و یا اینکه  کمبود و خلأیی را احساس می‌کردید و قصد داشتید با تألیف این اثر آن را جبران کنید؟

همگی به این امر آگاهی داریم که آنچه باید دین تئاتر استان هرمزگان به درستی ادا نشده است. طبق اسناد موجود حداقل ۵ مدیر کل فرهنگ و ارشاد و شش رئیس انجمن نمایش هرجا اسمی از تئاتر برده­اند یا برنامه­ای تدوین شده است، جزء اولین برنامه­های کلان و بزرگ­شان، گردآوری و انتشار تاریخچه تئاتر هرمزگان بوده است؛ تلاش­هایی در این زمینه هم در طول این سال­ها انجام شد، اما نیمه کاره رها شد و به سرانجام نرسید. تا کنون چند پایان­نامه به صورت موضوعی و کلی در زمینه­ی آیین­های نمایشی استان انجام شده است که عبارتند از پایان­نامه مهدی عطائی دریایی در خصوص نسخه­های قدیمی و مکتوب تعزیه در استان هرمزگان و پایان­نامه حسن رونده درباره خرده نمایش­ها و آیین­های نمایشی استان هرمزگان و پایان نامه احمد نور دریایی درباره تاریخچه تئاتر هرمزگان.

به طور قطع به سامان رساندن یک پژوهش تاریخی نیاز به دسترسی به منابعی متفاوت دارد، چگونه به این منابع دسترسی پیدا کردید و در این راه با چه مشکلاتی مواجه بودید؟

در ابتدا تصور می شد جمع آوری دقیق اطلاعات مربوط به هنرمندان تئاتر استان نباید کار چندان پیچیده ای باشد، غافل از اینکه پیشینه سوابق تئاتری استان هرمزگان بسیار وسیع تر از پیش­بینی اولیه بنده بود. علت در عدم منابع مکتوب موجود اولیه ای بود که با تحقیقات میدانی به دست آمده به اطلاعات دقیق و جامع­تری دست یافتم. به هر تقدیر تمام تلاش این بوده که نامی از قلم نیافتد و به دورنمای کاملی از تاریخچه تئاتر استان دست یافته باشم.

جمع­آوری اطلاعات مربوط به دهه­های اولیه با کمترین مشکل و بیشترین سرعت ممکن انجام شد. همدلی و همراهی پیشکسوتان تئاتر استان برای در اختیار نهادن اطلاعات ستودنی و قابل تقدیر بود. مگر در مواردی که فرد فوت شده یا از استان مهاجرت نموده بود. اما همین روند در مورد هنرمندان دو دهه اخیر با وجود ظاهر ساده آن و دسترسی و رسانه­های ارتباط جمعی و اینترنت به پیچیده­ترین بخش اجرایی تبدیل شد. نبود منابع، جدی نگرفتن موضوع، عدم اعتماد، فقدان آرشیو درست و اصولی، عدم تمایل به ارائه اطلاعات درست و دقیق باعث شد در جمع آوری سوابق هنرمندان جوان دو دهه اخیر با مشکل جدی و استهلاک گذر زمان مواجه شوم. و این زنگ خطری است برای فعالان جوان تئاتر استان هرمزگان که در صورت استمرار بعنوان یک بدعت برای نسل آینده تلقی شود. با وجود درخواست­های مکرر و اعلا­های مختلف متاسفانه استقبالی از جانب قشر جوان هنر تئاتر استان نشد و در ارائه رزومه هنری خود تعلل و کوتاهی نمودند. بسیاری از اطلاعات درج شده به صورت میدانی و شفاهی به واسطه جلسات حضوری با افراد صاحب نظر و دارای تجربه تهیه شده است و هیچ سند مکتوبی جهت مطابقت موجود نبوده است. ملاک سندیت، اعتبار و سابقه فردی ارائه دهنده اطلاعات در نظر گرفته شده است و در صورت ارائه سند هر گونه مغایرت قابل تغییر و جایگزینی در آینده می­باشد. امیدوارم انتشار این کتاب عامل انگیزه­ای شود تا در آینده با همکاری بیشتری با جامعه نسل جوان تئاتر استان مواجه شوم و بتوانم در تجدید چاپ­های آینده کتاب به اطلاعات جامع­تری دست پیدا کنم.

شما در این اثر به چه مقطعی از تاریخ تئاتر هرمزگان پرداخته­اید و مطالب این پژوهش شامل چه سرفصل­ها و عنوان­هایی می­باشد؟

همانطور که از اسم کتاب پیداست، با عنوان «سیر تحول و دگردیسی تاریخچه تئاتر استان هرمزگان از دهه ۳۰ تا ۹۰ هجری شمسی» به تاریخچه تئاتر در هرمزگان پرداخته شده است. این پژوهش با فصل­بندی در راستای مطالعه و بررسی موارد ذیل کار خود را آغاز نمودم:

۱-شناسایی افراد تحصیل کرده هر شهرستان با تعیین گرایش های تحصیلی؛ در این مرحله یک سری فرم هایی طراحی و آماده شد که در آن ریز جزئیات افرادی که قرار بود شناسایی شوند درآن ذکر شد، ازقبیل:

(مشخصات کامل شناسنامه ای-شماره تماس ثابت و همراه-نام شهر محل تحصل-نام دانشگاه- نام تعدادی از دانشجویانی که با او هم دوره بوده اند-عنوان پایان نامه-یک نسخه از پایان نامه- نام گرایش تحصیلی – نام، تاریخ و تعداد پروژه های عملی که در طول دوران تحصیل انجام داده است-و دیگر مواردی که امکان دارد از قلم افتاده باشد، از قبیل تهیه زیراکس مدرک تحصیلی، شناسنامه و دیگر سوابق و افتخارات هنری )

۲-شناسایی افراد پیش کسوت فعال و غیرفعال در عرصه تئاتر؛ شامل دو دسته می شدند: افرادی که در قید حیات هستند و افرادی که در قید حیات نیستند.

۳- گردآوری سوابق وضعیت گروههای فعال و موفق استان در جشنواره­های ملی و بین­المللی

شامل: تعداد گروههای فعال، ریز مشخصات افراد گروه باتعیین سمت و نوع فعالیت، تعداد اجرا عموم ها، تعداد جشنواره های برگزار شده شهرستان، استانی و ملی در سطح شهرستان، تعداد سالن های اجرا، تعداد مکان های تمرین، تعیین مکان­های تمرین هر گروه، میزان ارتباط گروهها با مسئولین انجمن و اداره تعداد جلسات میان گروهی یا انجمن ( در اینجا میزان صورت جلسه ­های موجود سند است) ثبت آدرس محیط های اینترنتی شامل ایمیل، وبلاگ و دیگر موارد اطلاع رسانی اینترنتی و ذکر هر نوع جزئیات دیگری که لازم باشد.

۴-جمع آوری متون نمایشی استان در طول دوره های متعدد از جشنواره ها گرفته تا اجرای عموم

۵-جمع آوری و تدوین بیوگرافی و سوابق افراد مهم و تاثیرگذار در عرصه تئاتر استان که به نوعی بدنه این عرصه محسوب می شوند.

۶-شناسایی افراد فنی در زمینه های تخصصی ( نور، صدا، صحنه، گریم، لباس و …) که یا آموزش دیده اند و یا به لحاظ تجربی تخصص مورد نیاز را به دست آورده­اند.

۷-فصل­بندی شهرستان­ها (شامل:بندرعباس، میناب، رودان، بندرلنگه، بستک، گاوبندی(پارسیان)، جاسک، حاجی آباد، هرمز، قشم، خمیر) «بررسی اشخاص و بزرگان هر شهرستان؛ گروه­های تئاتر؛ نقاط اوج و فرود تئاتر در طول سال­ها و دهه­ها ؛ انجمن نمایش شهرستان ها؛ جامعه آماری طراحان در شاخه های مختلف»

۸-جشنواره­های تئاتری (شامل: جشنواره تئاتر استانی، جشنواره نمایش کوتاه، جشنواره خیابانی (میدانی)، جشنواره تئاتر کودک رضوی، جشنواره تئاتر فردا و …)

۹-شناسایی و معرفی سالن­های اجرای تئاتر استان

در پایان چه درخواستی از هنرمندان و مسئولان فرهنگی و هنری در جهت پربار تر شدن انتشار این مجموعه دارید؟

پیس از آنکه این اثر پژوهشی متعلق به من باشد، متعلق به تمام خانواده تئاتر استان هرمزگان و یک سند تاریخی ماندگار خواهد بود در راستای آنچه تاکنون انجام شده است. این سند تاریخی هویت هنری این رشته نیز محسوب می­شود که هر چه پربارتر و کم نقص­تر باشد مایه فخر و مباهات بیشتری خواهد بود. آخرین مهلت ویرایش نهایی این اثر تا پایان شهریورماه است، پس از آن کتاب مراحل نهایی طراحی­های لازم، ویراستاری و اخذ مجوز چاپ و… را طی خواهد نمود. در این فرصت باقی­مانده از تمامی هنرمندان تئاتر استان تقاضا دارم رزومه هنری خود را به آدرس Art.Gambroon@Gmail.Com  ارسال نمایند یا مستقیم با خود مولف در ارتباط باشند. در طول این سال­ها درخواست­های زیادی با مسئولان فرهنگی و هنری جهت حمایت از چاپ این اثر مطرح شده است. اما انگار تمایل و دغدغه­ای جهت حمایت از این اثر وجود نداشته است. در این مرحله تلاش نموده­ام زمان و انرژی ام را صرف کارهای باقی مانده نمایم. قطعاً اگر این مجموعه با حمایت مسئولین ذیربط مواجه شود با کیفیت چاپ مناسب­تر، تیراژ بالاتر و قیمت پایین­تری به چاپ خواهد رسید تا در دسترس همگان قرار گیرد. علاوه بر آن این فرصتی است که می تواند شامل به جا ماندن نام نیک تمام حامیان این اثر در تاریخ مکتوب هنر هرمزگان باشد.