خاطره ای از زنده یاد معصومه قاصد به قلم مهدی عطایی دریایی

  با این مقدمه نگاهی می کنیم به حضور زنان در گروه گنجر به سرپرستی اینجانب و تاتر بندرعباس در دهه ۵۰
از ویژگی‌های خاص تئاتر بندرعباس در دهه پنجاه حضور خانم های قابل توجه هم به لحاظ کمی و هم کیفی بر روی صحنه تئاتر بود.
با اینحال که تمامی بازیگران زن دهه پنجاه در بندرعباس از طبقات متوسط به پایین بودند اما حضور این دسته از بانوان بندرعباسی در تئاتر و سینمای آن روزگار حداقل در گروه‌ه گنجر به سرپرستی بنده از این نظر قابل تحسین است چون همراهی و گاها تشویق خانواده ها را بهمراه داشت.
این خانمها در آن روزگار، تئاتر را در کنار برادران و یا اقوام خود آغاز کردند و به همین دلیل اعتماد خانواده ها را برای فعالیت های تئاتری خود جلب می کردند در هر صورت بر خلاف عده ای، خانواده زنهای بازیگر گروه من تئاتر را هنری سخیف و مفسده آور نمی دانستند. از طرفی بانوانی که تاتر را با اهل فامیل خود آغاز کرده بودند در ادامه فعالیت خود علاوه بر بازیگری در سایر گروه‌های نمایشی و حتا فیلم‌های کوتاه به نویسندگی و کارگردانی نیز روی آوردند و چون ستاره ای در تئاتر هرمزگان درخشیدند.
با اینحال بد نیست یادی کنیم از خانم شهناز دژاکام که از خانواده ای هنرمند و موسیقی دان در بندرعباس بود و در نمایش گلدونه خانم به نویسندگی اسماعیل خلج و کارگردانی جواد سمیعیان بازی می کرد که من و زنده یاد محمد ضعیفی
با او هم بازی بودیم.
سال بعد در زمستان سال ۱۳۵۴ پسر بچه زیبا و جوانی که سخت عاشق بازیگری بود توسط آقای قویدل به استاد سمیعیان معرفی شد و سمیعیان هم در نمایش دنیای مطبوعاتی آقای اسراری اثر استاد بهرام بیضایی از این پسرک نوجوان و زیبا که نامش ناصر پزشکی بود و هیچ سابقه بازیگری هم نداشت بجای نقش دختر استفاده کرد.
با پوستیژ و گریم زنانه و البته کارگردانی ماهرانه سمیعیان در گرفتن بازی زنانه از یک پسر بی تجربه که واقعا حیرت انگیز بود.

اینکه بازیگر زن برای این نقش وجود داشت یا نه و یا سمیعیان تعمداً دست به چنین ابتکاری زد که در آن زمان در بندرعباس بی سابقه بود برای بنده روشن نیست.
اما امروز خوشحالم که درتاریخ حضور زنان در تاتر بندرعباس دارای چنین تجربه گران‌سنگی هستم.
ناگفته نماند که تمامی دانشجویان تاتر لاجرم حداقل یکبار در دوران تحصیل باید نقش جنس مخالف خودرا بازی کنند.
من خودم در نمایش دنیای مطبوعاتی بازی نمی کردم ولی بد نیست یادی کنم از بازی خیلی خوب آقای قویدل که آن زمان جوانی ۱۸ ساله بود و بازی زنده یاد علی حبیب زاده که در این نمایش در نقش آقای اسراری بازی فوق العاده درخشانی را از خود به یادگار گذاشتند.
در آن دوران اکثر خانواده ها و بالاخص خانواده بازیگرانِ من، نه تنها مانعی در راه این عزیزان ایجاد نمی کردند که خود تماشاگران ثابت بازیگری فرزندان شان در صحنه تئاتر بودند.
بعنوان مثال نمایش پنالو که اینجانب در سال ۵۴ نوشتم و در سال ۵۵ اجرا کردم دارای تعداد زیادی بازیگر زن بود.
دو تن از این بازیگران خواهران من بودند و نقش اصلی آن به عهده مهربانو خانم فریده پور اسماعیلی که دختر خاله ی بنده هستند بود و خانمها مهین امینی زاده و پوری یزدان پناه از دوستان صمیمی فریده بودند.
در زمان اجرا تمامی اهل فامیل از مادرها، خاله ها و دایی ها به دیدن نمایش فرزندانشان می آمدند. و آنهارا تشویق می کردند.

خانم ها کیوانی نادرشاهی معماری و انصاریان و بالاخره خانم معصومه قاصد از فعالین روزگار خود بودند.
از سویی در این دهه می‌توانیم از چند بازیگر زن توانمند آن روزگار که من می شناختم نام ببریم که در راس آنها خانم اعظم هدایی با بازی درخشانش در نمایش سگی در خرمن جاه به نویسندگی نصرت آله نویدی و کارگردانی علیرضا هدایی.
محمدعلی قویدل هم در این نمایش بازی می کرد و استاد خاطرات گفتنی از این نمایش دارند.
بد نیست یادی کنیم از دیگر بازیگران زن دهه پنجاه در بندرعباس که هم از نظر کیفیت و هم تعداد و کمیت شگفت انگیز بودند و از این نظر بندرعباس بالاتر از حضور زنان در شهرهایی مانند مشهد و شیراز بود
و فقط می‌توان آن را با تهران مقایسه کرد. چه در تاتر و چه در سینما. تعداد قابل توجهی از بانوان فعالیت داشتند

به روایت استاد قویدل خانمهای فعال دهه ۵۰ اینان بودند.
سنبل علوی
سکینه مرادی
میترا بیغم
خانم کنگانی
خانم بنی هاشمی
آسیه رییسی
فتانه معتضد کیوان
اعظم هدایی
شهناز دژاکام
سکینه شریفیان
صدیقه کیوانی
معماری
انصاریان
فریده عطایی
اشرف عطایی
پوری یزدانپناه
مهین امینی لاری
فریده پور اسماعیلی
مهین سی سی زاده
و
معصومه قاصد

از این میان و از گروه من تنها خانم پور اسماعیلی کار تئاتر را ادامه داد و تا امروز همچنان بعنوان یکی از پیشکسوتان زن تاثیر گذار در تئاتر هرمزگان مطرح بوده است.

موضوع مهمی که بد نیست در اینجا به آن اشاره شود و مدنظر پژوهشگران تاتر قرار گیرد این است که
بعد از مهاجرت سمیعیان از بندرعباس تقریباتمامی بازیگران
قبل از من چه مرد چه زن ازتئاتر کناره گیری کردند و میدان را به نسل ما سپردند .

اما
زنده یاد معصومه قاصد که یکی از توانمند ترین بازیگران زمان خود و تاریخ تئاتر بندرعباس است.واقتدارو تسلط او بر صحنه، کم نظیر و مثال زدنی است.
از آن بازیگرانی بود که خیلی خوب به نقش نزدیک می شد و آن را زندگی می کرد. و بیشتر از آنچه در متن نمایشنامه بود و افزون بر آنچه کارگردان از او می خواست شخصیت نمایش را با بازی توانمند خود و با تسلط کامل عینیت می بخشید.

من دو خاطره از روانشاد “معصومه قاصد” به یاد دارم که در بخش بعدی “خاطرات صحنه”
به آن می پردازم.

روحش شاد و یادش گرامی باد.

 

پنجشنبه
دوم امرداد ۱۳۹۹
بندرعباس