علیرضا داوری کارگردان، نویسنده و پژوهشگر نام آشنای تئاتر هرمزگان:
تئاتر هرمزگان نیازمند آگاهی از پیشینه خود است
علیرضا داوری؛ کارگردان، نویسنده و پژوهشگر نام آشنای تئاتر هرمزگان، در آخرین اثر پژوهشی خود به تاریخچه تئاتر استان هرمزگان پرداخته است که از سالهای دهه سی تا انتهای دهه نود را در دست نهایی پژوهش و بررسی دارد، و با عنوان موضوع بررسی سیر تحول و دگردیسی که در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ آماده انتشار است. گردآوری این مجموعه نزدیک به ده سال زمان برده است.
به گزارش خبرنگار ایران تئاتر از هرمزگان علیرضا داوری؛ کارگردان، نویسنده و پژوهشگر نام آشنای تئاتر هرمزگان، در آخرین اثر پژوهشی خود به تاریخچه تئاتر استان هرمزگان پرداخته است که از سالهای دهه سی تا انتهای دهه نود را در دست نهایی پژوهش و بررسی دارد، که با عنوان موضوع بررسی سیر تحول و دگردیسی که در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ آماده انتشار است. گردآوری این مجموعه نزدیک به ده سال زمان برده است.
به بهانه این پروژه پژوهشی و آماده بودن این اثر جهت چاپ به صورت کتاب، در گفت و گو با علیرضا داوری پیرامون مصائب پژوهش و سرانجام این اثر پژوهشی گفت و گو کرده ایم.
در ابتدا بفرمایید که جرقه آغاز فعالیت این پژوهش از کجا شکل گرفت ؟
ایزد یزدان را شاکرم که توفیق عنایت بنده شد تا این پژوهش به مرحله انتشار برسد. در ابتدا سپاس و قدردانی میکنم از زحمات و همراهی دوستانی که در بهبود کیفیت این اثر برای رسیدن به اطلاعات دقیقتر بی دریغ همراه و یاریگر من بودند. بنده در سال ۱۳۸۹ همزمان با تحصیلات دانشگاهی در زمینه تئاتر با راهنمایی اساتیدم بر آن شدم تا برای آغاز دورانی جدید در تئاتر استان ابتدا به شناسایی استعدادها و نیروهای بالقوه تئاتر هرمزگان بپردازم. در قالب یک پروپوزال پژوهشی این طرح را به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سپردم که تصویب شد و بودجهای اختصاص داده شد و کار آغاز شد. مرحله اول کار تشکیل یک تیم پژوهشی از افراد متخصص و آگاه بومی استان در این زمینه بود. مرحله دوم تهیهی سخت افزارهای لازم جهت سهولت کار پژوهش در جمعآوری اسناد و مدارک و آرشیو آنها بود. مرحله سوم تشکیل یک تیم متخصص مجزا جهت استخراج مطالب از منابع مکتوب و شفاهی و دسته بندی آنها بود. در مرحله چهارم برنامه ریزی شده بود که با گردآوری یک تیم از پیشکسوتان تئاتر استان هرمزگان مطالب استخراج شده بررسی شوند و در صورت بروز اشکال یا تناقض، ابهامات پیش آمده رفع شوند. مرحله آخر برمی گشت به ادبیات مکتوب اثر و ویراستاری آن. پیش آن که فکر میکردم حوزه فعالیت پژوهشی گستره و وسیع بود و منابع مکتوب خیلی کم و پراکنده. تحت تاثیر تغییرات مدیریتی بدنه ارشاد بودجه مصوب طرح پژوهش، یک قسط آن پرداخت شد و اقساط دیگر آن متاسفانه سردرگم پیچ و خمهای اداری شد؛ و اکثر برنامهریزهای انجام شده محقق نشد. برای همین کاری که میشد طی دو سال به سرانجام رساند نزدیک به ده سال زمان برد. برای همین با عزمی راسخ، با تکیه بر بودجه شخصی، این امر را به صورت مراجعه حضوری با تک تک هنرمندان حاضر در مرکز استان، شهرستانهای اطراف و نقاط مختتلف ایران ادامه دادم که اطلاعات غنی و ارزشمندی شامل فیلم اجراها، عکسهای قدیمی و نایاب، پوستر و بروشور، متون نمایشنامه و… گردآوری شد. قسمت اعظمی از کار انجام شده بود که حضور بیماری کرونا در کشور در طی دو سال اخیر باعث کند شدن روند تحقیقات شد. برای همین طی فراخوانهای متعددی از هنرمندان تقاضا شد که رزومه هنری خود را جهت تکمیل اطلاعات به صوررت مجازی ارسال نمایند.
از شواهد مشخص است که کار سترگ و ارزشمندی به کوشش شما در حوزه پژوهش تاریخ تئاتر هرمزگان صورت گرفته است. این امر ناشی از چیست؟ دغدغه شخصی و یا اینکه کمبود و خلأیی را احساس میکردید و قصد داشتید با تألیف این اثر آن را جبران کنید؟
همگی به این امر آگاهی داریم که آنچه باید دین تئاتر استان هرمزگان به درستی ادا نشده است. طبق اسناد موجود حداقل ۵ مدیر کل فرهنگ و ارشاد و شش رئیس انجمن نمایش هرجا اسمی از تئاتر بردهاند یا برنامهای تدوین شده است، جزء اولین برنامههای کلان و بزرگشان، گردآوری و انتشار تاریخچه تئاتر هرمزگان بوده است؛ تلاشهایی در این زمینه هم در طول این سالها انجام شد، اما نیمه کاره رها شد و به سرانجام نرسید. تا کنون چند پایاننامه به صورت موضوعی و کلی در زمینهی آیینهای نمایشی استان انجام شده است که عبارتند از پایاننامه مهدی عطائی دریایی در خصوص نسخههای قدیمی و مکتوب تعزیه در استان هرمزگان و پایاننامه حسن رونده درباره خرده نمایشها و آیینهای نمایشی استان هرمزگان و پایان نامه احمد نور دریایی درباره تاریخچه تئاتر هرمزگان.
به طور قطع به سامان رساندن یک پژوهش تاریخی نیاز به دسترسی به منابعی متفاوت دارد، چگونه به این منابع دسترسی پیدا کردید و در این راه با چه مشکلاتی مواجه بودید؟
در ابتدا تصور می شد جمع آوری دقیق اطلاعات مربوط به هنرمندان تئاتر استان نباید کار چندان پیچیده ای باشد، غافل از اینکه پیشینه سوابق تئاتری استان هرمزگان بسیار وسیع تر از پیشبینی اولیه بنده بود. علت در عدم منابع مکتوب موجود اولیه ای بود که با تحقیقات میدانی به دست آمده به اطلاعات دقیق و جامعتری دست یافتم. به هر تقدیر تمام تلاش این بوده که نامی از قلم نیافتد و به دورنمای کاملی از تاریخچه تئاتر استان دست یافته باشم.
جمعآوری اطلاعات مربوط به دهههای اولیه با کمترین مشکل و بیشترین سرعت ممکن انجام شد. همدلی و همراهی پیشکسوتان تئاتر استان برای در اختیار نهادن اطلاعات ستودنی و قابل تقدیر بود. مگر در مواردی که فرد فوت شده یا از استان مهاجرت نموده بود. اما همین روند در مورد هنرمندان دو دهه اخیر با وجود ظاهر ساده آن و دسترسی و رسانههای ارتباط جمعی و اینترنت به پیچیدهترین بخش اجرایی تبدیل شد. نبود منابع، جدی نگرفتن موضوع، عدم اعتماد، فقدان آرشیو درست و اصولی، عدم تمایل به ارائه اطلاعات درست و دقیق باعث شد در جمع آوری سوابق هنرمندان جوان دو دهه اخیر با مشکل جدی و استهلاک گذر زمان مواجه شوم. و این زنگ خطری است برای فعالان جوان تئاتر استان هرمزگان که در صورت استمرار بعنوان یک بدعت برای نسل آینده تلقی شود. با وجود درخواستهای مکرر و اعلاهای مختلف متاسفانه استقبالی از جانب قشر جوان هنر تئاتر استان نشد و در ارائه رزومه هنری خود تعلل و کوتاهی نمودند. بسیاری از اطلاعات درج شده به صورت میدانی و شفاهی به واسطه جلسات حضوری با افراد صاحب نظر و دارای تجربه تهیه شده است و هیچ سند مکتوبی جهت مطابقت موجود نبوده است. ملاک سندیت، اعتبار و سابقه فردی ارائه دهنده اطلاعات در نظر گرفته شده است و در صورت ارائه سند هر گونه مغایرت قابل تغییر و جایگزینی در آینده میباشد. امیدوارم انتشار این کتاب عامل انگیزهای شود تا در آینده با همکاری بیشتری با جامعه نسل جوان تئاتر استان مواجه شوم و بتوانم در تجدید چاپهای آینده کتاب به اطلاعات جامعتری دست پیدا کنم.
شما در این اثر به چه مقطعی از تاریخ تئاتر هرمزگان پرداختهاید و مطالب این پژوهش شامل چه سرفصلها و عنوانهایی میباشد؟
همانطور که از اسم کتاب پیداست، با عنوان «سیر تحول و دگردیسی تاریخچه تئاتر استان هرمزگان از دهه ۳۰ تا ۹۰ هجری شمسی» به تاریخچه تئاتر در هرمزگان پرداخته شده است. این پژوهش با فصلبندی در راستای مطالعه و بررسی موارد ذیل کار خود را آغاز نمودم:
۱-شناسایی افراد تحصیل کرده هر شهرستان با تعیین گرایش های تحصیلی؛ در این مرحله یک سری فرم هایی طراحی و آماده شد که در آن ریز جزئیات افرادی که قرار بود شناسایی شوند درآن ذکر شد، ازقبیل:
(مشخصات کامل شناسنامه ای-شماره تماس ثابت و همراه-نام شهر محل تحصل-نام دانشگاه- نام تعدادی از دانشجویانی که با او هم دوره بوده اند-عنوان پایان نامه-یک نسخه از پایان نامه- نام گرایش تحصیلی – نام، تاریخ و تعداد پروژه های عملی که در طول دوران تحصیل انجام داده است-و دیگر مواردی که امکان دارد از قلم افتاده باشد، از قبیل تهیه زیراکس مدرک تحصیلی، شناسنامه و دیگر سوابق و افتخارات هنری )
۲-شناسایی افراد پیش کسوت فعال و غیرفعال در عرصه تئاتر؛ شامل دو دسته می شدند: افرادی که در قید حیات هستند و افرادی که در قید حیات نیستند.
۳- گردآوری سوابق وضعیت گروههای فعال و موفق استان در جشنوارههای ملی و بینالمللی
شامل: تعداد گروههای فعال، ریز مشخصات افراد گروه باتعیین سمت و نوع فعالیت، تعداد اجرا عموم ها، تعداد جشنواره های برگزار شده شهرستان، استانی و ملی در سطح شهرستان، تعداد سالن های اجرا، تعداد مکان های تمرین، تعیین مکانهای تمرین هر گروه، میزان ارتباط گروهها با مسئولین انجمن و اداره تعداد جلسات میان گروهی یا انجمن ( در اینجا میزان صورت جلسه های موجود سند است) ثبت آدرس محیط های اینترنتی شامل ایمیل، وبلاگ و دیگر موارد اطلاع رسانی اینترنتی و ذکر هر نوع جزئیات دیگری که لازم باشد.
۴-جمع آوری متون نمایشی استان در طول دوره های متعدد از جشنواره ها گرفته تا اجرای عموم
۵-جمع آوری و تدوین بیوگرافی و سوابق افراد مهم و تاثیرگذار در عرصه تئاتر استان که به نوعی بدنه این عرصه محسوب می شوند.
۶-شناسایی افراد فنی در زمینه های تخصصی ( نور، صدا، صحنه، گریم، لباس و …) که یا آموزش دیده اند و یا به لحاظ تجربی تخصص مورد نیاز را به دست آوردهاند.
۷-فصلبندی شهرستانها (شامل:بندرعباس، میناب، رودان، بندرلنگه، بستک، گاوبندی(پارسیان)، جاسک، حاجی آباد، هرمز، قشم، خمیر) «بررسی اشخاص و بزرگان هر شهرستان؛ گروههای تئاتر؛ نقاط اوج و فرود تئاتر در طول سالها و دههها ؛ انجمن نمایش شهرستان ها؛ جامعه آماری طراحان در شاخه های مختلف»
۸-جشنوارههای تئاتری (شامل: جشنواره تئاتر استانی، جشنواره نمایش کوتاه، جشنواره خیابانی (میدانی)، جشنواره تئاتر کودک رضوی، جشنواره تئاتر فردا و …)
۹-شناسایی و معرفی سالنهای اجرای تئاتر استان
در پایان چه درخواستی از هنرمندان و مسئولان فرهنگی و هنری در جهت پربار تر شدن انتشار این مجموعه دارید؟
پیس از آنکه این اثر پژوهشی متعلق به من باشد، متعلق به تمام خانواده تئاتر استان هرمزگان و یک سند تاریخی ماندگار خواهد بود در راستای آنچه تاکنون انجام شده است. این سند تاریخی هویت هنری این رشته نیز محسوب میشود که هر چه پربارتر و کم نقصتر باشد مایه فخر و مباهات بیشتری خواهد بود. آخرین مهلت ویرایش نهایی این اثر تا پایان شهریورماه است، پس از آن کتاب مراحل نهایی طراحیهای لازم، ویراستاری و اخذ مجوز چاپ و… را طی خواهد نمود. در این فرصت باقیمانده از تمامی هنرمندان تئاتر استان تقاضا دارم رزومه هنری خود را به آدرس Art.Gambroon@Gmail.Com ارسال نمایند یا مستقیم با خود مولف در ارتباط باشند. در طول این سالها درخواستهای زیادی با مسئولان فرهنگی و هنری جهت حمایت از چاپ این اثر مطرح شده است. اما انگار تمایل و دغدغهای جهت حمایت از این اثر وجود نداشته است. در این مرحله تلاش نمودهام زمان و انرژی ام را صرف کارهای باقی مانده نمایم. قطعاً اگر این مجموعه با حمایت مسئولین ذیربط مواجه شود با کیفیت چاپ مناسبتر، تیراژ بالاتر و قیمت پایینتری به چاپ خواهد رسید تا در دسترس همگان قرار گیرد. علاوه بر آن این فرصتی است که می تواند شامل به جا ماندن نام نیک تمام حامیان این اثر در تاریخ مکتوب هنر هرمزگان باشد.