گفتگو با مجید بشکال
در هرمزگان تئاتر عروسکی نداریم!
هنر عروسک‌گردانی و نمایش عروسک هنری است که می‌توان گفت از سال‌های بسیار دور و برای اهداف مختلف با انسان بوده اما آنچه به تحقیق معلوم شده است در جوامع اولیه عروسک‌ها برای مقاصد مذهبی استفاده می‌گردید و کاربردی بیش از هنر داشت. رهبران مذهبی هزاران سال پیش ماسک‌ها و اشکال متحرکی را به‌عنوان سمبل خدایان خود به کار می‌بردند و از صفات مرموز عروسک‌ها جهت قدرت و نفوذ خود بر مردم استفاده می‌کردند. با نگاهی گذرا به نقاط مختلف ایران رابطه مردم باهنر نمایش عروسکی به‌خوبی دیده می‌شود، در ایران در اکثر مراسم و جشن‌ها به‌نوعی از عروسک استفاده می‌شود، هرچند که ورود فرهنگ‌های مختلف تأثیرات عمده‌ای بر مراسم و آئین‌های ایرانیان گذاشته است با این وجود در بسیاری از نقاط این سرزمین مراسم و آیین‌هایی هرچند به‌صورت پراکنده با عروسک اجرا می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر و دیدنی است. هرمزگان نیز از این قاعده مستثنا نیست و در آیین‌ها و سنن گوناگون به شیوه‌های مختلف از عروسک استفاده می‌شود. در حال حاضر زوج هن
نمایش عروسکی را از کجا شروع کردید؟
برای اولین بار 8 سال پیش مجبور شدم برای اجرای یک نمایش کودک عروسک تن‌پوش بسازم، کاملاً بی‌تجربه بودم و این اولین تجربه‌ی من در مورد عروسک بود.
بعدها ظرفیت‌های نمایش عروسکی به‌عنوان یک شیوه‌ی اجرایی و توانمندی خارق‌العاده شخصیت‌های عروسکی بود که من را به‌طرف خودش جذب کرد.
در کلاس‌های آموزش عروسک‌سازی شرکت کرده‌اید؟
بله من و خانم بقایی، در دوره‌های مختلفی شرکت کردیم و استادانی از ایران و فرانسه داشتیم به همین واسطه برای شرکت در دوره‌ی تئاتر کاغذی به فرانسه سفر کردیم و آخرین کارگاهی که شرکت کردم مردادماه امسال بود که این کارگاه با حضور جان لویی اکل مدیر کمپانی نف فرانسه برگزار شد.
وضعیت تئاتر عروسکی در کشور چگونه است؟
نمایش عروسکی در کشور فراز و فرودهای بسیاری داشته، هنرمندان تئاتر عروسکی تلاش بسیاری می‌کنند تا این‌گونه نمایشی بتواند به حیات خود ادامه دهد، اما متأسفانه به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های مناسب برای اجرای نمایش عروسکی همواره دچار مشکل می‌شوند اما آنچه بیشتر نمایش عروسکی را به حاشیه رانده نگاه هنرمندان به آن است که درواقع به‌عنوان شیوه‌ای کارآمد خصوصاً در شهرستان‌ها کمتر به آن بها می‌دهند، اما هرچند کند به راه خود ادامه می‌دهد.
نمایش عروسکی چه زیرساختی لازم دارد؟
بخشی از این زیرساخت‌ها برمی‌گردد به موادی که برای ساخت عروسک استفاده می‌شود که به‌سختی در دسترس همگان قرار دارد و عموماً، هزینه زیادی ایجاد می‌کند و مسئله دیگر نبودن سالن‌هایی است که مناسب اجرای نمایش عروسکی باشد چراکه برخی از شیوه‌های عروسک‌گردانی نیازمند وجود صحنه‌ای با قاب‌بندی خاص است، سالن‌های موجود چنین امکانی را ندارد و علاوه بر این کمبودها فقدان فضای آموزشی مناسب در شهرستان‌ها بیداد می‌کند.
فکر می‌کنید چرا نگاه هنرمندان به نمایش عروسکی رویه منفی دارد و کمتر کسی سراغ این ژانر می‌رود؟
مهم‌ترین دلیل ازنظر من عدم شناخت کافی از این ژانر است، برخی از دوستان هنرمند این موضوع به‌عنوان یک فرآیند هنری که می‌تواند بسیار تأثیر بگذارد اعتقادی ندارند درصورتی‌که به اعتقاد من برای خلقی بی‌مرز نمایش عروسکی ابزاری قدرتمند است .
وضعیت نمایش عروسکی در هرمزگان به چه شکل است؟
باید بگویم متأسفانه هرمزگان تئاتر عروسکی ندارد؛ باوجوداینکه در استان ما جشنواره تئاتر عروسکی برگزار می‌شود اما نخواستیم و شاید نتوانستیم که در این زمینه فعال باشیم اما ما هم اگر تلاشی کردیم فقط با هزینه شخصی بوده است و یک‌تنه همچنان این بار را به دوش می‌کشیم.
7 دوره است که جشنواره‌ای تحت عنوان نمایش عروسکی در سطح ملی برگزار می‌شود، بااین‌حال چرا هنوز کسی جذب آن نشده؟
چون برای آن هدفی نداشتیم و نداریم به نظر می‌رسد که برگزارکنندگان جشنواره فقط به دنبال برگزاری جشنواره هستند و نتوانستد هدفی را ترسیم کنند که به ایجاد گروه‌های عروسکی بیانجامد به اعتقاد من باید اداره کل فرهنگ و ارشاد در این مورد سرمایه‌گذاری کند و با حمایت از تولید نمایش عروسکی این بستر را فراهم نماید که مطمئناً به نفع خود مجموعه هم هست.
شما طی این سال‌ها به‌صورت مستمر نمایش عروسکی تولید و اجرا کرده‌اید، برخورد مخاطبان با نمایش عروسکی چگونه است؟
تمام نمایش‌هایی که من و خانم بقایی در این چند سال تولید و اجرا کردیم برای مخاطب کودک و نوجوان بوده است و باید بگویم که برخورد و حضور تماشاگر عالی بوده است، ما در اجرای نمایش "غاز مادر" در بهمن سال گذشته 20 سانس اجرا، 5 روز داشتیم که در صورت تمدید سالن این تعداد بیشتر می‌شد؛ ما در شهری زندگی می‌کنیم که متأسفانه فضای بازی و تفریح برای کودکان بسیار اندک است یکی از راه‌هایی که می‌تواند این کمبود را برطرف کند اجرای مستمر نمایش‌های کودک و نوجوان است که کم داریم.
در این نمایش‌ها چه کسانی با شما همکاری می‌کردند؟
ما در هر دوره با بازیگران جدیدی نمایش را آماده می‌کنیم.
این کار زمان‌بر و دشوار نیست؟
بله یکی از دلایلی که ما را وادار به اخذ چنین تصمیمی می‌کند همان نگاه هنرمندان استان به تئاتر عروسکی است.
با حضور فعال خانم بقایی در عرصه آموزش بازیگری در حوزه دانش‌آموزی معمولاً ترکیب بازیگران و عروسک‌گردانان از شاگردان ایشان هستند و به همان دلیل دانش‌آموز بودن، کمتر امکان استفاده در همه کارها فراهم می‌شود.
چرا یک گروه حرفه‌ای و منسجم از همین دانش‌آموزان تشکیل نمی‌دهید؟
در بیشتر مواقع این دانش‌آموزان نگاه موقت دارند و برای پر کردن اوقات فراغتشان می‌آیند و اینکه ما با خانواده‌ی آن‌ها روبرو هستیم و درواقع آن‌ها تصمیم‌گیرنده هستند که البته درس و امتحانات به این موارد اضافه می‌شود.
فکر می‌کنید اگر یک گروه منسجم تشکیل شود موفقیت بیشتری حاصل نمی‌شود؟
قطعاً اتفاقاتی بهتر خواهد افتاد؛ در آن صورت ما می‌توانیم روی آموزش ساخت عروسک‌های نمایشی وقت و انرژی بیشتری بگذاریم و یا در بخش عروسک‌گردانی بهتر کارکنیم و این منجر به گروهی می‌شود که در تمام فصول سال می‌تواند تولید اثر کند و به‌واسطه چنین گروهی می‌توان اتفاقات بهتری را رقم زد.
تابه‌حال به تشکیل چنین گروهی فکر کرده‌اید؟
تلاش ما برای چیزی فراتر تشکیل یک گروه عروسکی است!
ما عضو گروه تئاتر کارگاه هستیم و طبق رویه که در چند سال گذشته در گروه بوده به دنبال آن هستیم تا نگاه همگان را به مجموعه تئاتر هرمزگان جلب کنیم؛ من و خانم بقایی علاوه بر فعالیت‌های دیگر در کار تیمی در بخش نمایش عروسکی فعال هستیم و البته ایجاد یک گروه منسجم عروسکی ما را در این راه کمک خواهد کرد.
فکر می‌کنید تشکیلات رسمی مثل انجمن نمایش عروسکی می‌تواند باعث اشاعه و گسترش این ژانر شود؟
بله، از چند سال پیش بارها این موضوع را مطرح کردم و با مسئولین هنر استان در میان گذاشتیم حتی دوستانی در تهران هم موافقت کردند که بتوانیم این کار را انجام دهیم متأسفانه همه موافق هستند ولی عملاً اتفاقی نیفتاده، حتی خواستم که درخواست از طرف اداره ارشاد ارسال شود و شخصاً آن را پیگیری کنم که آن‌هم انجام‌نشده است.
به آینده‌ی این هنر در کشور، خصوصاً هرمزگان امید دارید؟
همه تلاش من و خانم بقایی که همیشه دغدغه‌ی هنر استان را داشته‌اند به همین امید است.
مجید جمشیدی
